STALKING.
NAME IT. KNOW IT.
STOP IT.
bezczynność
1.
BEZCZYNNOŚĆ ORGANU
W praktyce często okazuje się, iż po złożeniu zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa nie dzieje się nic. Mijają dni, tygodnie, czyny sprawcy mogą przybierać na sile, a policja milczy. Brak jest informacji o podjętych działaniach lub decyzjach w sprawie.
Czy w tej sytuacji należy ponownie udać się na Policję i złożyć zawiadomienie? Nie.
Więc co wtedy zrobić? Z odpowiedzią przychodzą przepisy Kodeksu postępowania karnego (dalej k.p.k.), które dają stronie możliwość złożenia zażalenia na opieszałe działania organów ścigania.
Każdy, kto nie został poinformowany w ciągu 6 tygodni od daty złożenia zawiadomienia o wszczęciu lub odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego może złożyć zażalenie.
Zażalenie można złożyć również na zaniechanie czynności przez organ procesowy (na mocy art. 467 k.p.k.).
2.
ZAŻALENIE
NA
BEZCZYNNOŚĆ
ORGANU
[art. 306 §3 KPK]
Art. 306. Kodeksu postępowania karnego [zażalenie na postanowienie w przedmiocie wszczęcia śledztwa lub jego umorzenia]
§ 1. Na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa przysługuje zażalenie:
1) pokrzywdzonemu;
2) instytucji wymienionej w art. 305 postanowienie o wszczęciu, odmowie wszczęcia albo o umorzeniu śledztwa § 4;
3) osobie wymienionej w art. 305 postanowienie o wszczęciu, odmowie wszczęcia albo o umorzeniu śledztwa § 4, jeżeli wskutek przestępstwa doszło do naruszenia jej praw.
§ 1a. Na postanowienie o umorzeniu śledztwa przysługuje zażalenie:
1) stronom;
2) instytucji państwowej lub samorządowej, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie;
3) osobie, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie określonym w art. 228–231, art. 233 fałszywe zeznania, art. 235 tworzenie fałszywych dowodów, art. 236 zatajanie dowodów niewinności osoby podejrzanej, art. 245 używanie przemocy lub groźby w celu wywarcia wpływu na uczestnika postępowania, art. 270–277, art. 278–294 lub w art. 296–306 Kodeksu karnego, jeżeli postępowanie karne wszczęto w wyniku jej zawiadomienia, a wskutek tego przestępstwa doszło do naruszenia jej praw.
§ 1b. Uprawnionym do złożenia zażalenia, o którym mowa w § 1 i 1a, przysługuje prawo przejrzenia akt. W celu przejrzenia akt prokurator może udostępnić akta w postaci elektronicznej.
§ 2. (uchylony)
§ 3. Jeżeli osoba lub instytucja, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie, nie zostanie w ciągu 6 tygodni powiadomiona o wszczęciu albo odmowie wszczęcia śledztwa, może wnieść zażalenie do prokuratora nadrzędnego albo powołanego do nadzoru nad organem, któremu złożono zawiadomienie.
3.
ZAŻALENIE
NA
ZANIECHANIE CZYNNOŚCI
[art. 467 KPK]
Art. 467. Kodeksu postępowania karnego [zażalenie na czynności lub ich zaniechanie]
§ 1. Przepisy rozdziału niniejszego stosuje się odpowiednio do przewidzianych w ustawie zażaleń na czynności lub zaniechanie czynności.
§ 2. Uznając zasadność zażalenia, organ odwoławczy stwierdza niezgodność czynności z prawem lub brak czynności i zarządza, co należy, zwłaszcza w celu naprawienia skutków uchybienia oraz zapobieżenia podobnym uchybieniom w przyszłości, a także podejmuje inne przewidziane w ustawie środki.
4.
NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE
Poniżej znajdziesz odpowiedzi na najważniejsze pytania dotyczące wymogów złożenia zażalenia na bezczynność organu w postępowaniu przygotowawczym.
Zażalenie na bezczynność organu procesowego.
Zażalenie na bezczynność organu procesowego jest jednym z instrumentów służących realizacji zasady legalizmu w procesie karnym, wymuszając na organie procesowym podjęcie decyzji w przedmiocie wszczęcia postępowania karnego. Z zasady równości wszystkich Obywateli wobec prawa wypływa zakaz kierowania się przez organy państwa przy ściganiu przestępstw względami celowościowymi i tym samym dokonywanie wyboru, które z popełnionych przestępstw będzie podlegało ściganiu. Zażalenie na bezczynność organu procesowego, podobnie jak zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania, ma za zadanie wzmocnienie realizacji zasady legalizmu w procesie karnym.
Kiedy napisać zażalenie?
Zgodnie z art. 306 §3 Kodeksu postępowania karnego prawo złożenia zażalenia do prokuratora nadrzędnego albo powołanego do nadzoru nad organem, któremu złożono zawiadomienie przysługuje zawiadamiającemu o przestępstwie, który nie został poinformowany w ciągu 6 tygodni od daty złożenia zawiadomienia o wszczęciu lub odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego. Zażalenie można złożyć również na zaniechanie czynności przez organ procesowy (na mocy art. 467 k.p.k.).
Kto ma prawo złożyć zażalenie?
Każdy podmiot, który złożył zawiadomienie o przestępstwie, niezależnie od tego, czy jest nim pokrzywdzony, czy jakakolwiek inna osoba albo instytucja realizująca społeczny lub prawny obowiązek zawiadomienia o przestępstwie.
Prawo do złożenia zażalenia na niepoinformowanie o wszczęciu lub odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego przysługuje również tym podmiotom, które złożyły doniesienie o popełnieniu przestępstwa prywatnoskargowego lub przestępstwa ściganego na wniosek, nawet jeśli w tym ostatnim przypadku nie są one osobami uprawnionymi do złożenia wniosku o ściganie, tj. pokrzywdzonymi.
Termin na złożenie zażalenia.
Kodeks postępowania karnego nie wskazuje terminu do wniesienia zażalenia na bezczynność organu procesowego. Z treści art. 306 §3 k.p.k. wynika, że zażalenie może być złożone najwcześniej po upływie 6 tygodni od chwili złożenia zawiadomienia o przestępstwie. Nie został również oznaczony termin końcowy do złożenia zażalenia. Zawiadamiający może więc złożyć zażalenie w każdym czasie, chociaż jego uwzględnienie będzie ograniczone terminem przedawnienia karalności przestępstwa, którego dotyczyło zawiadomienie.
Organ uprawniony do rozpoznania zażalenia.
Organem uprawnionym do rozpoznania zażalenia na bezczynność jest prokurator nadrzędny nad prokuratorem zobowiązanym do podjęcia decyzji w przedmiocie wszczęcia lub prokurator nadzorujący postępowanie, wtedy gdy doniesienie skierowane zostało do policji lub innego organu postępowania przygotowawczego.
Zażalenie wnosi się bezpośrednio do prokuratora nadrzędnego lub prokuratora nadzorującego organ uprawniony do prowadzenia postępowania przygotowawczego, a więc z pominięciem organu, którego bezczynność skarżymy. Na marginesie można wskazać na wyjaśnienie takiego trybu - zastosowanie art. 428 k.p.k. nakazującego wnoszenie środka odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał zaskarżone orzeczenie/ którego bezczynność skarżymy, prowadziłoby do tego, że organ ten, chcąc uniknąć kontroli odwoławczej i rozstrzygnięcia o stwierdzeniu naruszenia art. 305 k.p.k., nie nadałby zażaleniu dalszego biegu, nie przekazując go organowi odwoławczemu. Co prowadziłoby do nadmiernego wydłużenia postępowania i sprzyjało przewlekłości postępowania.
Na mocy art. 307 k.p.k. prokurator uprawniony do rozpoznania zażalenia ma prawo sam podjąć decyzję o wszczęciu lub odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego. Jednak nie staje się on organem uprawnionym do merytorycznego rozpoznania sprawy, z zasady indyferencji oraz jedności prokuratury wynika, że działalność każdego z prokuratorów jest działaniem całej prokuratury, wobec czego zarówno prokurator nadrzędny jak i nadzorujący organ zobowiązany do wszczęcia może samodzielnie wydać postanowienie o wszczęciu postępowania przygotowawczego na skutek rozpoznania zażalenia na bezczynność organu procesowego.
Ponadto, prawo do wydania postanowienia o wszczęciu lub odmowie wszczęcia postępowania przez organ rozpoznający zażalenie można również wywodzić z nałożonego na ten organ obowiązku podjęcia czynności zmierzających do usunięcia skutków, jakie wiążą się z niedokonaniem czynności przez podmiot zobowiązany do wszczęcia postępowania. Na organie odwoławczym spoczywa również powinność podjęcia czynności, zmierzających do zapobiegania powstania podobnych sytuacji w przyszłości, np. poprzez sygnalizację naruszenia obowiązków procesowych zgodnie z art. 20 k.p.k., który w razie rażącego naruszenia obowiązków procesowych przez prowadzącego postępowanie przygotowawcze obliguje sąd do zawiadomienia bezpośredniego przełożonego osoby, która dopuściła się uchybienia, a w stosunku do policji oraz innych organów postępowania przygotowawczego uprawnienie to przysługuje prokuratorowi.
Co więcej?
Na instytucję zażalenia na bezczynność organu procesowego trzeba patrzeć z szerszego punktu widzenia, bowiem naruszenie praw uczestników procesu karnego może wynikać nie tylko z niepodjęcia decyzji o wszczęciu lub odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego, lecz również z nierozpatrzenia wniosku dowodowego, zażalenia na niezastosowanie lub zmianę środka zapobiegawczego czy braku decyzji w przedmiocie dopuszczenia do udziału w czynnościach postępowania, albo decyzji związanych z zakończeniem postępowania przygotowawczego. Tego rodzaju działania (właściwie ich brak) prowadzą do wydłużenia czasu trwania postępowania przygotowawczego i w konsekwencji rzutują na przewlekłość całego postępowania karnego.
W licznych opracowaniach podkreśla się, iż z punktu ochrony uprawnień pokrzywdzonego w procesie karnym, negatywnie należy ocenić ograniczenie zażalenia na bezczynność organu procesowego wyłącznie do sytuacji związanej z brakiem decyzji w przedmiocie wszczęcia postępowania przygotowawczego, a postulować należy wprowadzenie instytucji zażalenia na niedokonanie przez organ procesowy wnioskowanej przez uczestnika postępowania przygotowawczego czynności również w toku dochodzenia lub śledztwa.
