Minister Sprawiedliwości, Zbigniew Ziobro zapowiedział podjęcie kroków prawnych w celu wypowiedzenia konwencji stambulskiej. Jak wskazuje, jest to realizacja zapowiedzi przedwyborczych: "przechodzimy od słów do czynów i w poniedziałek (red. 27.07.2020 roku) złożymy formalny wniosek do Ministerstwa Rodziny o podjęcie prac nad wypowiedzeniem konwencji stambulskiej".
13 października 2019 roku w Polsce odbyły się wybory parlamentarne, które zakończyły się zwycięstwem prawicy (partia Prawo i Sprawiedliwość, dalej PiS, uzyskała 43,59% głosów poparcia w Sejmie i 44,56% głosów poparcia w Senacie). W lipcu 2020 roku kandydat PiS, Andrzej Duda został wybrany na II kadencję sprawowania urzędu prezydenta. Tym samy w Polsce, głosami aprobaty milionów Polaków, rządy sprawuje obecnie prawica. Wyłania się smutny obraz polskiego społeczeństwa, któremu bliżej do zalążków totalitarnego wschodu niż do demokratycznego i postępującego zachodu, poparty niskim stopniem świadomości społecznej i nierzadko wątpliwą edukacją. Według Ministra Sprawiedliwości Konwencja kwestionuje religię, tradycję i zwyczaje, a promuje "ideologię" gender i LGBT.
Czy na pewno tak jest?
Konwencja Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (ang. Convention on preventing and combating violence against women and domestic violence), potocznie nazywana jest Konwencją Stambulską, gdyż została otwarta do podpisu 11 maja 2011 roku w Stambule, weszła w życie 1 sierpnia 2014 roku.
W Polsce Prezydent Bronisław Komorowski ratyfikował konwencję 13 kwietnia 2015 roku na podstawie ustawy z dnia 6 lutego 2015 roku.
Preambuła:
Dokument stwarza ramy dla prawnego przeciwdziałania wszelkim formom przemocy wobec kobiet na poziomie europejskim,
a także zapobiegania, ścigania i likwidowania przemocy wobec kobiet oraz przemocy domowej. Konwencja zapewnia także specjalny mechanizm monitoringu, by zadbać o efektywne wdrożenie jej przepisów przez strony, które ją ratyfikowały.
Konwencja liczy XII rozdziałów, gdzie w ponad 80 artykułach, szczegółowo określono cele, definicje, postanowienia ogólne dotyczące równouprawnienia i niedyskryminacji, zakres obowiązywania konwencji, zintegrowane strategie polityczne i gromadzenie danych, zobowiązania w zakresie profilaktyki, podnoszenia świadomości społecznej, ochrony i wsparcia. Określono również zasady wykrywania, ścigania przestępstw, procedury prawne i środki ochronne, migrację i udzielenie azylu pokrzywdzonym oraz zakres współpracy międzynarodowej.
Ponadto, w rozdziale V zawarto zobowiązania stron do podjęcia koniecznych działań ustawodawczych w zakresie prawa materialnego, w tym m.in.:
zobowiązanie stron w przedmiocie ścigania sprawców przestępstwa stalkingu
Art. 34 „Strony podejmują konieczne działania ustawodawcze lub inne mające na celu zagwarantowanie, że umyślne powtarzające się zastraszające działania wymierzone w daną osobę, powodujące, że obawia się ona o swoje bezpieczeństwo, podlegają odpowiedzialności karnej.”
zobowiązanie stron w przedmiocie ścigania sprawców przemocy psychicznej
Art. 33 „Strony podejmują konieczne działania ustawodawcze lub inne mające na celu zagwarantowanie, że umyślne działania poważnie naruszające integralność psychiczną danej osoby przez użycie nacisków lub gróźb podlegają odpowiedzialności karnej.”
zobowiązanie stron w przedmiocie ścigania sprawców przemocy fizycznej
Art. 35 „Strony podejmują konieczne działania ustawodawcze lub inne mające na celu zagwarantowanie, że umyślne dopuszczenie się aktów przemocy fizycznej wobec drugiej osoby podlega odpowiedzialności karnej.”
zobowiązanie stron w przedmiocie ścigania sprawców molestowania seksualnego
Art. 40 „Strony podejmą konieczne działania ustawodawcze lub inne mające na celu zagwarantowanie, że wszelkie formy niepożądanych działań werbalnych, niewerbalnych lub fizycznych o charakterze seksualnym, skutkujące naruszeniem godności danej osoby, w szczególności w atmosferze zastraszania, wrogości, upodlenia, poniżenia lub obrazy, podlegają odpowiedzialności karnej lub innej odpowiedzialności prawnej.”
oraz zobowiązania stron w przedmiocie:
ścigania sprawców przemocy seksualnej i gwałtu (art. 36)
regulacji dotyczących opieki nad dzieckiem, prawa widzenia z dzieckiem i bezpieczeństwa w przypadku przemocy (art. 31)
ścigania sprawców przymuszania osoby dorosłej lub dziecka do zawarcia małżeństwa, jak i wprowadzenia regulacji dotyczących unieważnienia wymuszonych małżeństw (art. 37)
ścigania sprawców genitalnego okaleczania kobiet (art. 38)
ścigania sprawców wymuszonej aborcji i wymuszonej sterylizacji kobiet (art. 39)
ścigania osób podżegających do popełnienia przestępstwa, ścigania osób współdziałających w popełnieniu przestępstwa i usiłujących popełnić przestępstwo (art. 41)
ścigania sprawców tzw. „zbrodni honorowych” (art. 42)
Konwencja uznaje strukturalny charakter przemocy wobec kobiet za przemoc ze względu na płeć, oraz fakt, że przemoc wobec kobiet stanowi jeden z podstawowych mechanizmów społecznych, za pomocą którego kobiety są spychane na podległą wobec mężczyzn pozycję.
Ma być zastosowana do wszelkich form przemocy wobec kobiet, w tym przemocy domowej. Konwencja uznaje, że kobiety i dziewczęta są narażone na przemoc ze względu na płeć bardziej niż mężczyźni i chłopcy, ale ma być zastosowana do wszystkich ofiar przemocy domowej, niezależnie od płci (kobiet, mężczyzn, dzieci, osób starszych).
Strony Konwencji zobowiązują się m.in. do działań profilaktycznych, w tym do tego, że podejmą konieczne działania zachęcające społeczeństwo, a w szczególności mężczyzn i chłopców, do aktywnego udziału w zapobieganiu wszelkim formom przemocy. Dokument ma mieć zastosowanie zarówno w czasie pokoju, jak i w sytuacjach konfliktów zbrojnych.
Państwa, które ratyfikują Konwencję są zobowiązane m.in. do:
zmiany prawa, tak by definicja przestępstwa przemocy seksualnej opierała się na braku zgody osoby pokrzywdzonej (art. 36);
zagwarantowania, że prawo jest stosowane do przestępców seksualnych również wtedy, gdy pokrzywdzonymi są ich obecne lub byłe żony lub partnerki (art. 36);
regularnego zbierania odnośnych, zdezagregowanych danych statystycznych na temat przestępczości seksualnej (art. 11);
zapewnienia specjalistycznej pomocy ofiarom przemocy seksualnej (rozdział IV);
inwestowania w działania zapobiegające przemocy seksualnej poprzez podnoszenie świadomości społecznej, edukację, media i zaangażowanie organizacji pozarządowych (rozdział III);
promowania dostępu ofiar do wymiaru sprawiedliwości, zwłaszcza poprzez zagwarantowanie, że:
- ściganie przemocy seksualnej nie jest w pełni uzależnione od wniosku o ściganie złożonego przez ofiarę (art. 55);
- dowody odnoszące się do historii seksualnej ofiary są dopuszczalne jedynie wtedy, gdy jest to konieczne (art. 54), gdyż bywa że tego typu dowody używane są do tego, by podważyć brak zgody ofiary, jej wiarygodność i szacunek do niej;
- obowiązkowość alternatywnych rozwiązań wobec procesu karnego, włącznie z mediacją pomiędzy sprawcą i ofiarą, jest zakazana (art. 48);
- ofiary są chronione na każdym etapie postępowania karnego (art. 56);
- ofiary mają dostęp do darmowej pomocy prawnej (art. 57).
Brak realizacji postanowień konwencji przez państwo skutkuje prawem do ubiegania się o odszkodowanie od Skarbu Państwa i stanowi podstawę do wniesienia skargi przeciwko Polsce.
Konwencja nakłada na państwa-strony obowiązek spełnienia szeregu wymogów, których Polska do dnia dzisiejszego nie spełniła. W szczególności nie ma instytucji, które w sposób realny zagwarantowałyby uzyskanie pomocy i wsparcia osobom pokrzywdzonym. W rzeczywistości ofiary nie mają dostępu do ochrony w trakcie postępowania karnego i po jego zakończeniu, dostęp do bezpłatnej pomocy prawnej i psychologicznej jest ograniczony, co z pewnością nie skutkuje zapobieżeniu wtórnej i powtórnej wiktymizacji ofiar przestępstw oraz nie przyczynia się do minimalizowania strat materialnych ponoszonych przez pokrzywdzonych.
Ponadto, brak jest kampanii społecznych i programów edukacyjnych, które gwarantuje dokument. Polskie prawo karne materialne nie wyczerpuje penalizacji przestępstw określonych w Konwencji, która wymaga m.in. karania różnych form przemocy wobec kobiet, w tym przemocy domowej, przemocy ekonomicznej, nękania, molestowania seksualnego i przemocy psychicznej. Spełnienie wymogów nałożonych przez Konwencję wiąże się z nakładami finansowymi jakie należy poczynić, w tym na zapewnienie skutecznej pracy organów ścigania, przeciwdziałaniu korupcji, jak i edukację policjantów oraz pracą jaką należy wykonać, w tym dotyczącą ustawodawstwa i powołania ekspertów do monitoringu efektów i wprowadzania dalszych, koniecznych zmian w prawie.
W praktyce, należałoby podjąć w końcu działania i efektywnie ścigać sprawców przestępstw, a nie tylko skupić się na zaostrzaniu wymiaru kar. Zaostrzanie przepisów, bez faktycznego ich ścigania nie wpływa na zmniejszenie przestępczości oraz większe poszanowanie prawa u obywateli, na wyobraźnię przestępców lepiej działa nieuchronność kary niż jej wysokość. Kolejnym zagadnieniem jest konieczna do przeprowadzenia reforma sądownictwa, którą poczynić należy od podstaw, czyli od poprawy efektywności funkcjonowania i szybkości działania sądów rejonowych, tak by postępowania karne toczyły się bez zbędnej zwłoki i kończyły możliwie szybko, co skutecznie mogłoby przeciwdziałać powstawaniu traumy u pokrzywdzonych, zapobiegać odwetowi ze strony sprawcy, jak i niechcianym kontaktom z agresorem. I to właśnie tu należy upatrywać problemów obecnej władzy, a nie zasłaniać się ideologią oraz odwołaniami do poprzedniego ustroju politycznego, które z Konwencją nie mają nic wspólnego.
Część z obowiązków nałożonych na strony, została wypełniona przez Polskę w sposób marginalny. To stanowi problem władzy w przedmiocie obowiązywania Konwencji. Praktyka pracy na komisariatach policji, w prokuraturze i sądach pokazuje rozdźwięk pomiędzy obowiązującymi przepisami prawa, a rzeczywistością, która znacznie od nich odbiega. Na porządku dziennym są umorzenia spraw lub odmowa podjęcia czynności, szczególnie w sytuacji, kiedy sprawca jest znajomym lub wchodzi w skład rodziny wysoko postawionych policjantów. Kiedy postępowanie zostaje umorzone, mówi się, że pokrzywdzona wycofała skargę lub się przyznała, chociaż prawo nie zna takiej procedury. Takie teksty najlepiej świadczą o kulturowych wzorcach i nierównym traktowaniu płci.
Obecnie w Polsce, to właśnie sprawca jest chroniony. Agresor ma więcej praw niż potencjalna ofiara, co potwierdza chociażby umieszczony przeze mnie opis postępowań karnych w przedmiocie przestępstwa stalkingu (skany w dziale: Mój stalker). Mając na uwadze opisane przeze mnie postępowania, stwierdzić należy, iż działania polskich władz zmierzają do tego, by godząc się na przemoc, jednocześnie udawać, że jej nie ma, kneblując ofiarom usta, a społeczeństwu zamykając oczy i zatykając uszy.
Polska nie wywiązuje się z przestrzegania Konwencji Stambulskiej, z tego powodu dla obecnej władzy najłatwiej i najprościej jest wypowiedzieć dokument, który jako jeden z nielicznych zapewnia ochronę przed przemocą. Wskazać należy, iż to po stronie państwa leży obowiązek ochrony osób doświadczających przemocy, bowiem często są one zastraszane oraz uzależnione ekonomicznie od sprawcy. W Polsce prawo i praktyka przeciwdziałania przemocy w stosunku do kobiet i przemocy w rodzinie nie wyczerpują Konwencji, ale to, co już zrobiono, pokazuje, jak bardzo jest ona potrzebna. Po latach starań wprowadzono m.in. przepisy pozwalające na usunięcie z domu sprawcy przemocy domowej przez policję na dwa tygodnie, wprowadzono telefon zaufania dla osób dotkniętych przemocą, który powinien być czynny 24 godziny na dobę, wprowadzono procedurę Niebieskiej Karty. Nie potrafiliśmy tego zrobić bez konwencji, która nie jest sprzeczna z prawem polskim, bowiem nie zostałaby ratyfikowana, gdyby łamała polskie prawo, polską konstytucję. Konwencja po ratyfikacji stanowi część polskiego prawa, ma pierwszeństwo przed ustawami zwykłymi.
Konwencja została podpisana przez Unię Europejską i 45 państw: Albanię, Andorę, Armenię, Austrię, Belgię, Bośnię i Hercegowinę, Bułgarię, Czarnogórę, Chorwację, Cypr, Czechy, Danię, Estonię, Finlandię, Francję, Grecję, Gruzję, Hiszpanię, Holandię, Irlandię, Islandię, Litwę, Liechtenstein, Luksemburg, Łotwę, Macedonię Północną, Maltę, Mołdawię, Monako, Niemcy, Norwegię, Polskę, Portugalię, Rumunię, San Marino, Serbię, Słowację, Słowenię, Szwajcarię, Szwecję, Turcję, Ukrainę, Węgry, Włochy i Wielką Brytanię.
Pełen tekst Konwencji Stambulskiej:
Więcej informacji dotyczących postępowania znajduje się w serwisie stalking.org.pl