CEL BADANIA: To badanie zostało opracowane w celu wyjaśnienia zachowań, motywacji i psychopatologii stalkerów.

 

METODA BADANIA: Dotyczyło 145 stalkerów skierowanych na leczenie do ośrodka psychiatrii sądowej.

 

WYNIKI BDANIA: Większość stalkerów stanowili mężczyźni (79%, N=114), w tym wielu było bezrobotnych (39%, N=56), 52% (N=75) nigdy nie miało intymnego związku. Ofiarami zostali byli partnerzy (30%, N=44), kontrahenci (23%, N=34) lub współpracownicy (11%, N=16) oraz nieznajomi (14%, N=20).

 

Rozpoznano 5 typów stalkerów: odrzucony, poszukujący intymności, niekompetentny, urażony i drapieżny. Zaburzenia urojeniowe były powszechne (30%, N=43), szczególnie wśród prześladowców poszukujących intymności, wśród odrzuconych prześladowców przeważały osoby z zaburzeniami osobowości.

 

Czas trwania stalkingu wynosił od 4 tygodni do 20 lat (średnio 12 miesięcy), dłużej w przypadku stalkerów odrzuconych i poszukujących bliskości. 63% prześladowców (N=84) groziło, a 36% stalkerów (N=52) atakowało.

 

Groźby i niszczenie mienia były częstsze w przypadku urażonych stalkerów, odrzuceni i drapieżni prześladowcy dopuszczali się bezpośrednich ataków. Dokonanie napadu było również konsekwencją wcześniejszych wyroków skazujących, zaburzeń związanych z używaniem substancji psychoaktywnych oraz wcześniejszych gróźb.

​

WNIOSKI BADANIA: Stalkerzy mają różne motywacje, od chęci odzyskania władzy nad partnerem, który ich odrzucił, po dążenie do pełnego miłości związku. Większość prześladowców jest samotna i społecznie niekompetentna, ale wszyscy mają zdolność straszenia i niepokojenia swoich ofiar. Zakończenie prześladowania wymaga połączenia odpowiednich sankcji prawnych i interwencji terapeutycznych.

​

Stalking odnosi się do zachowań obejmujących powtarzające się i uporczywe próby narzucenia innej osobie niechcianej komunikacji i/lub kontaktu. Komunikacja może odbywać się za pomocą rozmów telefonicznych, listów, e-maili i graffiti, a kontakt poprzez zbliżanie się do ofiary oraz śledzenie i sprawowanie nadzoru nad pokrzywdzonym. Powiązane ze stalkingiem zachowania obejmują zamawianie towarów w imieniu ofiary i inicjowanie fałszywych działań prawnych. Stalkingowi mogą towarzyszyć groźby, niszczenie mienia i napaść.

​

„Stalking” to nowa terminologia, ale uporczywe nękanie i wtargnięcia ze strony porzuconych partnerów i niedoszłych kochanków z zaburzeniami psychicznymi od dawna są omawiane w literaturze, tak jak trafnie zatytułowana powieść „Długa i zgubna pogoń miłosna” Louisy May Alcott, w doniesieniach prawniczych - przypadki takie jak oskarżenie Richarda Dunna z 1840 r., w dziewiętnastowiecznej literaturze psychiatrycznej dotyczącej erotomanii, a ostatnio w literaturze dotyczącej przemocy domowej. Media najpierw użyły słowa „prześladowanie” do opisania ataków na celebrytów ze strony fanów z zaburzeniami psychicznymi, ale później zostało to uogólnione, aby objąć szereg powtarzających się zachowań związanych z nękaniem, szczególnie w sporach domowych. W 1990 r. kalifornijskie prawo antystalkingowe nadało stalkingowi wstępną definicję prawną: „umyślne, złośliwe i powtarzające się śledzenie i nękanie innej osoby”. W końcu stalkerów i ich ofiary zaczęto uważać za grupy warte badań. W ciągu niecałej dekady prześladowanie stało się nową kategorią strachu, przestępczości i wiktymizacji.

​

Stalking, jak każda złożona forma ludzkiego zachowania, może być wynikiem wielu różnych stanów psychicznych. Stalking, który jest oczywiście bolesny, jest częścią spektrum działań, które łączą się z normalnymi zachowaniami, często oscylują wokół takich celów, jak nawiązanie lub odnowienie związku. Aby jeszcze bardziej skomplikować kwestie definicyjne, kluczowe dla konstrukcji prześladowania - zarówno jako pojęcia, jak i przestępstwa - jest postrzeganie przez ofiarę nękania i wzbudzania u niej strachu. Tak więc to nie tylko intencje i zachowanie sprawcy tworzą zdarzenie prześladowania, ale także sposób, w jaki działania są odbierane i interpretowane przez ofiarę. Te złożoności sprawiły, że wygenerowanie użytecznej klasyfikacji stało się problematyczne.

​

​

 Podział stalkerów. 

​

 

1. Stalker odrzucony - rejected stalker.

​

Stalker odrzucony, którego związek zakończył się nie z jego inicjatywy. Innymi słowy został porzucony przez partnera, zerwała z nim dziewczyna lub chłopak, odeszła od niego żona lub mąż. Tutaj w grę wchodzą również przypadki takich sprawców, którzy zaczynają nękać przeczuwając dopiero zamiar partnera do zakończenia relacji, są zaborczy, próbują kontrolować ofiarę (np. sprawdzają dokąd chodzi, z kim się umawia). U odrzuconych prześladowców często występuje mieszanka społecznych potrzeb, takich jak: pożądanie, chęć pojednania, ale też żądza zemsty. Poczucie straty łączy się u nich z frustracją, złością, zazdrością, mściwością i smutkiem w ciągle zmieniających się proporcjach.

 

Prześladowca może być miły, uprzejmy, może obdarowywać partnera prezentami, przesyłać ujmujące, serdeczne wiadomości, wyznawać miłość, po to by po kilku dniach znieważać słowami wulgarnymi, grozić, naruszać nietykalność cielesną partnera, zastraszać etc. Za pomocą różnych środków stalkerzy próbują osiągnąć swój cel: albo doprowadzić do powrotu relacji, do tego, by ofiara wróciła, a związek trwał lub doprowadzić do zniszczenia swojej ofiary, gdzie motywem jest chęć zemsty. Psychiatrzy wskazują, że większość stalkerów należących do tej grupy miała zaburzenia osobowości (są to np. paranoicy, erotomani).

​

2. Stalker poszukujący intymności - intimacy seeker.

​

Stalkerzy należący do tej grupy to najczęściej osoby samotne, nie mającymi bliskich powierników, dlatego ich początkową motywacją jest nawiązanie więzi emocjonalnej i intymnej relacji z ofiarą. Ich ofiarami są zwykle obcy lub znajomi, którzy następnie stają się celem pożądania.

 

Nękanie tych stalkerów jest zazwyczaj podsycane przez ciężką chorobę psychiczną polegającą na urojeniowych przekonaniach, że są już w związku ze swoja ofiarą (ponad połowa stalkerów poszukujących intymności wierzyła, że ich miłość została odwzajemniona). Dlatego też cechuje ich wytrwałość w dążeniach do celu, a tym samym czas trwania stalkingu może przekroczyć lata. Stalkerzy należący do tej grupy rozpoczynają nękanie od zachowań o mniejszej szkodliwości (listy, telefony), by następnie nasilać dręczenie.

​

3. Stalker niekompetentny - incompetent stalker.

​

Stalkerzy należący do tej grupy są zazwyczaj normalnie funkcjonującymi osobami, z tym wyjątkiem, że charakteryzują ich słabe umiejętności społeczne, problemy z nawiązywaniem kontaktów międzyludzkich oraz silna potrzeba zwracania uwagi innych. Początkowa ich motywacja nie polega na nawiązaniu miłosnego związku, ale na doprowadzeniu do krótkotrwałej relacji seksualnej.

 

Mylnie odbierają sprzeciw ofiary za pewnego rodzaju kokieterię i w konsekwencji zgodę. Dla nich "nie" ofiary oznacza "tak", a ofiarę postrzegają jako osobę, która się z nimi bawi.

 

Ten typ prześladowcy to zazwyczaj mężczyzna, który został odtrącony po tym, jak poprosił kobietę o randkę, a po odrzuceniu zaczyna prześladować z nadzieją, że jego uporczywe zachowanie zmieni decyzję kobiety. Nieudolny zalotnik często może pochwalić się bogatym portfolio ofiar. Uważa swoje ofiary za atrakcyjnych partnerów, ale w odróżnieniu od tych stalkerów, którzy szukają intymności, nie obdarza ich wyjątkowymi cechami,  i nie twierdzi, że ich uczucia zostały odwzajemnione. Tacy stalkerzy zwykle prześladują przez krótkie okresy czasu.

​

4. Stalker urażony - resentful stalker.

​

Stalkerzy należący do tej grupy mają poczucie krzywdy, są rozgoryczeni i chcą przede wszystkim wywołać u ofiary poczucie lęku i stres. Cechuje ich niedojrzałość emocjonalna, buńczuczność, pieniactwo, często myślą o sobie, jak o ludziach działających w „słusznej sprawie”.

 

Co ciekawe, stalker rozgoryczony może wybierać ofiary losowo. Psychiatrzy opisali tu przypadki gdy sprawca nękał młodą kobietę, spotkaną na ulicy, która „śmiała” być atrakcyjną, zamożną i szczęśliwą, gdy prześladowca właśnie doświadczył upokarzającego odrzucenia zawodowego. Inny człowiek śledził lekarza, który, jak wierzył ten stalker, nie zdiagnozował raka szyjki macicy swojej żony.

​

Psychiatrzy twierdzą, że prześladowcy należący do tej grupy są trudni do leczenia, a sankcje prawne napędzają i motywują ich do dalszego działania, rozpalają u nich poczucie krzywdy i związane z tym prześladowania narastają.

​

5. Stalker drapieżny - predatory stalker.

​

Sprawcami należącymi do tej grupy są zazwyczaj mężczyźni, a ofiary to zwykle kobiety, w których prześladowca rozwija zainteresowanie seksualne. Nękanie jest zwykle inicjowane jako sposób na uzyskanie zaspokojenia seksualnego. Stalkerzy drapieżni mają poczucie władzy i kontroli na ofiarą, często ją śledzą.

 

Duży odsetek tego rodzaju stalkerów był już uprzednio karany, a połowa z nich dokonała napaści na ofiarę. Ci prześladowcy są często po prostu seksualnymi dewiantami, znanymi przez władze jako przestępcy seksualni i są obok typu odrzuconego  stalkera –  uważanymi za potencjalnie najgroźniejszych sprawców uporczywego nękania.

​